Spiegel: Wat zie je als je echt kijkt?

Deze blog is de eerste in een reeks van 26, waarin we stap voor stap toewerken naar bevrijding, helderheid en persoonlijke kracht. We laten ons inspireren door Nietzsche’s motto: “Wij willen worden wie we zijn.” Dit is geen gemakkelijke weg, want jezelf werkelijk zien en erkennen vraagt moed. Maar zonder die blik in de spiegel, zowel letterlijk als figuurlijk, blijven we hangen in oude patronen.

Je kijkt in de spiegel en wat zie je? Een vertrouwd gezicht? Of een vreemdeling die je met een kritische blik aankijkt? De spiegel liegt niet. Hij geeft feilloos terug wat er voor hem staat.

Maar wat jij ziet, dat is een ander verhaal. Soms zie je niet alleen jezelf, maar ook iemand anders; je moeder, je vader. Een bepaalde trek rond je mond, een blik in je ogen, de manier waarop je wenkbrauwen fronsen. En dat kan allerlei gevoelens oproepen: warmte, herkenning, maar ook weerstand of verdriet. Misschien zie je iets wat je bewondert, of juist iets waar je altijd afstand van wilde nemen.

Ik kwam mijn moeder jarenlang tegen in de spiegel. Ik zag dan haar afkeurende blik die mij aankeek. Ik heb haar al heel lang niet meer gezien in de spiegel. Want op een gegeven moment borrelde de gedachte naar boven; was het wel afkeuring wat ik daar zag? Die aanname was een overtuiging geworden. Maar kon het geen moederlijke bezorgdheid zijn? Mijn leven was niet bepaald een kabbelend beekje. En natuurlijk maakte zij zich zorgen. Ook veel onnodig zorgen, naar mijn mening. Toen ik mijn aanname, dat het afkeuring was, had laten varen keerde die uitdrukking in de spiegel niet terug.

Christien Brinkgreve, sociologe, schrijft hierover, dat de ogen van een ander belangrijk zijn voor de ontwikkeling van de eigen ogen. Zonder anderen is er geen zelfbesef, geen zelfkennis. Ze zijn van levensbelang in de kindertijd, maar ook daarna. Die ogen kunnen belangrijk zijn in positieve zin, maar ze kunnen ook verstoren en afkeuren, ontregelen en zelfs vernietigen.

De spiegel als confronterende gids

Spiegels tonen dus niet alleen hoe je haar zit of hoe vermoeid je ogen staan, maar ook hoe je over jezelf denkt. De spiegel is een neutrale waarnemer, hij reflecteert enkel wat er is. En dat kan confronterend zijn.

Cognitieve dissonantie Soms zie je iets wat je liever niet zag. Misschien een spanning in je gezicht, een vermoeidheid die je negeerde, of een uitdrukking die je herinnert aan een versie van jezelf waar je niet trots op bent. Dit is een typisch psychologisch fenomeen: cognitieve dissonantie. We willen onszelf zien op een manier die klopt met ons zelfbeeld en wanneer de spiegel iets anders teruggeeft, ontstaat er een interne spanning. Je kunt dat negeren, of je kunt het gebruiken als een kans tot inzicht en groei.

De kunst van het spiegelen We spiegelen ons niet alleen aan glas, maar ook aan anderen. Mensen in je omgeving zijn levende spiegels. Die ene collega die je mateloos irriteert, die vriendin die altijd alles beter weet – het zijn geen toevallige passanten in je leven. Ze reflecteren iets van jou terug. Misschien je eigen onzekerheden, je eigen latente trekjes, of iets wat je ontkent in jezelf.

Christien Brinkgreve verwoordt dit treffend in De ogen van een ander: "De anderen kunnen zowel bronnen zijn van goed als van kwaad, en soms van beide, en soms doen ze er gewoon niet toe." Haar overtuiging is dat in de meeste gevallen de bron goed is, anders zouden we zonder die ander niet tot zelfvertrouwen en veilige hechting kunnen komen. Tegelijkertijd waarschuwt ze: "De ogen van de ander kunnen iemand desoriënteren en mensen in een identiteitscrisis brengen."

Anderen als spiegels

• Een leidinggevende die je streng vindt, kan je confronteren met je eigen onzekerheid over autoriteit en verantwoordelijkheid.

• Een vriend die je raakt met zijn enthousiasme, kan een sluimerend verlangen in jou weerspiegelen om spontaner te zijn.

• Een familielid dat telkens weer kritiek uit, kan je iets laten zien over je eigen behoefte aan bevestiging en zelfvertrouwen.

• Een partner die emotioneel afstandelijk is, kan spiegelen hoe jij zelf met emoties omgaat.

De spiegel als routekaart

Durf je de spiegel te gebruiken als gereedschap voor zelfonderzoek? Stel jezelf eens de volgende vragen:

• Wat zie ik als ik mezelf aankijk? Wat valt me als eerste op?

• Welke emotie roept mijn spiegelbeeld op? Waar voel ik die in mijn lijf?

• Welke mensen in mijn leven triggeren me, en waarom? Wat zegt dat over mij?

• Wat zou ik anders willen zien? En wat kan ik doen om daar te komen?

De spiegel is geen vijand. Het is een uitnodiging. Een kans om eerlijk te kijken, zonder filter, zonder excuses. En ja, dat kan schuren. Maar het is ook de weg naar meer bewustzijn, meer echtheid, meer jij.

De spiegel kan een confronterende leraar zijn, maar ook een trouwe gids. Hij dwingt je om te zien waar je staat en of dat overeenkomt met waar je wilt zijn.

Soms is het moeilijk om te accepteren wat je ziet. Misschien confronteert het je met angsten, onzekerheden of pijn uit het verleden. Maar juist in die momenten ligt een kans verscholen: de kans om een nieuwe relatie met jezelf aan te gaan. Niet door weg te kijken, maar door nieuwsgierig te blijven. Door te onderzoeken, door te groeien.

Dus de volgende keer dat je in de spiegel kijkt, stel jezelf dan niet alleen de vraag: ‘Wat zie ik?’ Maar ook: ‘Wat mag ik hiervan leren?’ En vooral: ‘Wie wil ik werkelijk zijn?’

---

Blog Serie 2025 is bedoeld om mensen die zich vast voelen zitten in hun leven te helpen zichzelf opnieuw uit te vinden en stap voor stap de weg te vinden naar bevrijding, helderheid en persoonlijke kracht.